Skip to main content

Java-da o'zgaruvchilar

Static va dynamic dasturlash tillari​

Statik (Static) va Dinamik (Dynamic) dasturlash tillari dasturlarni turli yo'llar bilan kompilyatsiya qilish va bajarishni tashkil etadigan ikkita asosiy dasturlash tillari toifasidir.

Static dasturlash tillari​

Statik dasturlash tillari bu kompilyatsiya vaqtida (compile-time) kodning ko'p qismini tekshiradigan va aniqlaydigan dasturlash tillaridir. Ushbu tillarda ko'pincha statik tiplash (static typing) ishlatiladi, ya'ni barcha o'zgaruvchilar, funktsiyalar va argumentlarning turlari oldindan aniq belgilangan bo'ladi.

Dinamik Dasturlash Tillari​

Dinamik dasturlash tillari kompilyatsiya vaqtida emas, balki dastur ishlash vaqtida (runtime) kodning ko'p qismini aniqlaydigan va tekshiradigan tillardir. Ushbu tillarda ko'pincha dinamik tiplash (dynamic typing) ishlatiladi, ya'ni o'zgaruvchilarning turlari oldindan aniq belgilangan bo'lmasligi mumkin va ularning turlari dastur ishlayotgan vaqtda aniqlanadi.

Primitive va non-primitive ma'lumot turlari​

Java dasturlash tilida ma'lumot turlari ikki asosiy toifaga bo'linadi: primitive va non-primitive ma'lumot turlari.

java-data-types.jpg

Primitive ma'lumot turlari​

Java dasturlash tilida primitiv o'zgaruvchi turlari dasturda asosiy ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. Bu turlar to'g'ridan-to'g'ri qiymatlarni saqlaydi va har biri o'zining xotira hajmi va qiymat diapazoniga ega. Quyida Java-da mavjud bo'lgan primitiv o'zgaruvchi turlari, ularning xotira hajmi va qiymat oralig'i haqida ma'lumotlar keltirilgan:

Butun sonlar​

NomlanishiQiymatlar oralig'iStack'da egallagan hajmiIzoh
byte-128 dan 127 gacha1 bayt (8 bit)Eng kichik butun sonli tur.
short-32,768 dan 32,767 gacha2 bayt (16 bit)Kichikroq butun sonlarni saqlash uchun ishlatiladi.
int-2,147,483,648 dan 2,147,483,647 gacha4 bayt (32 bit)Odatda umumiy butun sonli ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. Eng ko'p ishlatiladigan primitiv tur.
long-9,223,372,036,854,775,808 dan 9,223,372,036,854,775,807 gacha8 bayt (64 bit)Juda katta butun sonlarni saqlash uchun ishlatiladi.

Namuna:

Main.java
    byte smallNumber = 100;
    short mediumNumber = 20000;
    int largeNumber = 1000000;
    long veryLargeNumber = 10000000000L; // L qo'shiladi, chunki bu `long` tipidagi qiymat.

Haqiqiy sonlar​

NomlanishiQiymatlar oralig'iStack'da egallagan hajmiIzoh
float±3.40282347E+38F (taxminan ±1.4E-45F dan ±3.4E+38F gacha)4 bayt (32 bit)Suzuvchi nuqtalik o'nlik kasrli sonlarni saqlash uchun ishlatiladi.
double±1.79769313486231570E+308 (taxminan ±4.9E-324 dan ±1.7E+308 gacha)Yuqori aniqlikdagi o'nlik kasrli sonlarni saqlash uchun ishlatiladi. Ko'proq matematik hisoblashlar va aniqlik talab qiladigan operatsiyalar uchun ishlatiladi.

Namuna:

Main.java
    float temperature = 36.6f; // float ekanligini bildirish uchun f qo‘shimchasi qo‘shiladi.
    float piApprox = 3.14f;

    double largeValue = 1234567.890123;
    double precisePi = 3.141592653589793;

Belgi va mantiqiy toifa turlari​

NomlanishiQiymatlar oralig'iStack'da egallagan hajmiIzoh
char0 dan 65,535 gacha (Unicode harflar va belgilarga mos keladi)2 bayt (16 bit)Yagona belgi yoki harfni saqlash uchun ishlatiladi. Unicode kodlash tizimidan foydalanadi.
booleantrue yoki falseRasmiy xotira hajmi standarti mavjud emas, lekin Java-da odatda 1 bayt yoki bitta bitdan foydalaniladiMantiqiy qiymatlar (haqiqatlik yoki yolg'onlikni) saqlash uchun ishlatiladi.

Namuna:

    public class Main {
        public static void main(String[] args) {
            char letter = 'A';             // Harf belgisi
            char numberChar = '7';         // Raqam belgisi (bu yerda '7' belgisi sifatida saqlanadi, raqam sifatida emas)
            char specialChar = '$';        // Maxsus belgi
            char unicodeChar = '\u263A';   // Unicode belgi (☺ belgisi)
            
            System.out.println("Letter: " + letter);
            System.out.println("Number Character: " + numberChar);
            System.out.println("Special Character: " + specialChar);
            System.out.println("Unicode Character: " + unicodeChar);
        }
    }
    public class Main {
        public static void main(String[] args) {
            boolean isJavaFun = true;      // True qiymati
            boolean isFishTasty = false;   // False qiymati
            
            System.out.println("Is Java fun? " + isJavaFun);
            System.out.println("Is fish tasty? " + isFishTasty);
            
            // Mantiqiy operatsiyalar misoli
            int x = 10;
            int y = 20;
            boolean comparisonResult = x < y;  // `x` y-dan kichikmi?
            
            System.out.println("Is x less than y? " + comparisonResult);
        }
    }
foydali

Primitive turlar xotirada kamroq joy egallaydi va tezroq ishlaydi.

Non-primitive ma'lumot turlari​

Primitiv ma'lumotlar turlaridan farqli o'laroq, ular oldindan belgilanmagan. Bu dasturchilar tomonidan yaratilgan foydalanuvchi tomonidan belgilangan ma'lumotlar turlari. Ushbu ma'lumotlar turlari bir nechta qiymatlarni saqlash uchun ishlatiladi.

Non-primitive ma'lumot turlari ko'proq murakkab ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. Ular ob'ektlar bo'lib, ularning xotirada qiymati emas, balki unga ishora qiluvchi manzil (reference) saqlanadi.

foydali

Har bir obyekt Heap xotirada saqlanadi, va Stack xotiradagi manzil (reference) orqali unga murojaat qilinadi.

Java-da non-primitive ma'lumotlarning besh turi mavjud. Ular quyidagicha:

NomlanishiQiymatlar oralig'iXotirada egallagan hajmiIzoh
Class/ObyektTurli xususiyatlarga ega ob'ektlar4 yoki 8 bayt (reference)Class yoki ob'ektlar Heap'da saqlanadi, Stack'da esa ob'ektning manzili(reference) saqlanadi.
Interface4 yoki 8 bayt (reference)Interface'lar o'zlari ob'ekt bo'lmasligi mumkin, ammo ularni implement qilgan qilgan class'larnng Stack'da reference qiymati saqlanadi.
StringCheklanmagan uzunlikdagi matnli qiymatlar4 yoki 8 bayt (reference, JVM arxitekturasiga bog'liqString ob'ektlari Heap xotirada saqlanadi, Stack'da esa faqat manzili (reference) saqlanadi.
ArrayTurli xil elementlar soniga bog'liq4 yoki 8 bayt (reference)Massivdagi elementlar Heap'da saqlanadi. Stack'da massivning manzili (reference) saqlanadi.

Class/Object uchun namuna:

    class Car {
        String model;
        int year;

        void displayInfo() {
            System.out.println("Model: " + model);
            System.out.println("Year: " + year);
        }
    }

    public class Main {
        public static void main(String[] args) {
            Car myCar = new Car();  // `Car` sinfidan yaratilgan ob'ekt
            myCar.model = "Toyota";
            myCar.year = 2020;
            myCar.displayInfo();
        }
    }

Interface uchun namuna:

    interface Animal {
        void sound();  
    }

    class Dog implements Animal {
        public void sound() {
            System.out.println("Woof");
        }
    }

    public class Main {
        public static void main(String[] args) {
            Dog myDog = new Dog();  // `Dog` sinfi `Animal` interfeysini amalga oshiradi
            myDog.sound();
        }
    }

String uchun namuna:

    public class Main {
        public static void main(String[] args) {
            String greeting = "Hello, World!";  // `String` non-primitive turiga misol
            System.out.println(greeting);
        }
    }

Array uchun namuna:

    public class Main {
        public static void main(String[] args) {
            int[] numbers = {1, 2, 3, 4, 5};  // `Array` non-primitive turiga misol
            System.out.println("First number: " + numbers[0]);
            System.out.println("Length of array: " + numbers.length);
        }
    }
fodali

Non-primitive turlar ob'ektlarni yaratish va ularni manipulyatsiya qilish uchun ko'proq mos keladi, chunki ular ko'proq imkoniyatlarga ega va ko'p joylarni egallashi mumkin.

Last updated on by Javlon Ergashev